I Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Kościuszki w Bielsku Podlaskim

"Więcej można nauczyć
przykładami niż słowami"

Św. Hieronim

MENU

Tadeusz Kościuszko - nasz patron.

15 października 2017 roku
200 rocznica śmierci Tadeusza Kościuszki.

ROK KOŚCIUSZKOWSKI w naszym Liceum.
Wystawa w głównym holu szkoły.

O Kościuszko, piękny wzorze,
Jako Ojczyznę miłować!
W każdej życia swego porze,
Pragniemy Cię naśladować...

Ostatnia zwrotka z rękopisu
"Pieśni Legionów Polskich we Włoszech"
Józefa Wybickiego

Portret Kościuszki z Orłem Towarzystwa Cyncynnatów (mal. Karl Gottlieb Schweikart).

Kalendarium

1746 Urodził się w Mereczowszczyźnie na Polesiu.
19 lat Przyjęty do Szkoły Rycerskiej w Warszawie.
23 lata Rozpoczyna studia na Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu.
28 lat Powrót do Polski, nieszczęśliwa (choć odwzajemniona) miłość zakończona próbą porwania.
30 lat Wyjazd do Ameryki, gdzie zostaje inżynierem w armii i rozsławia się m. in. jako twórca umocnień mających duży wkład m.in, w zwycięstwo podczas słynnej bitwy po Saratogą.
37 lat Zostaje głównym inżynierem Armii Południa oraz generałem brygady.
43 lata Wraca do Polski, zostaje generałem-majorem.
46 lat Podczas polsko-rosyjskiej wojny z 1792 r. dowodzi dywizją, zdobywa uznanie m.in. podczas zwycięskiej bitwy pod Zieleńcami, otrzymuje order Virtuti Militari oraz tytuł Obywatela Francji.
46 lat Po zwycięstwie konfederacji targowickiej zmuszony do emigracji do Paryża i Drezna.
48 lat W 1794 obejmuje przywództwo nad insurekcją jako Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej, wydaje Uniwersał połaniecki, reformuje armię.
48 lat podczas bitwy pod Maciejowicami zostaje ranny i wzięty do niewoli do Petersburga.
50 lat Wypuszczony z niewoli po złożeniu przysięgi wiernopoddańczej carowi Rosji i przyrzeczeniu, że nigdy nie wróci do Polski. Jest do tego zmuszony- od jego decyzji zależy wypuszczenie 20000 Polaków.
50-52 lata Podróż przez Skandynawię i Anglię do Ameryki, a stamtąd przez Portugalię do Francji. Od 1798 do 1815 r. mieszka pod Paryżem.
53 lata Spotyka się z Napoleonem, jednak mu nie ufa i nie chce z nim wiązać sprawy polskiej niepodległości. Bierze udział w tworzeniu Towarzystwa Republikanów Polskich.
60 lat Otrzymuje od Napoleona propozycję stanięcia na czele polskiego powstania.
62 lata Przeprowadza się do Solury w Szwajcarii.
69 lat Wyjeżdża do Wiednia na zaproszenie cara Aleksandra I Romanowa, który szukał jego poparcia dla utworzenia podporządkowanego Rosji Królestwa Polskiego. Kościuszko dowiadując się prawdy, nazywa plan "pośmiechem" i wyjeżdża.
71 lat Umiera w 1817 r. w Solurze. Jego serce w urnie przekazano Emilii Zeltner, a ciało w 1818 r. przeniesiono do Katedry na Wawelu.

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Chicago.

Bohater Ameryki
Gdy dowiedział się o trwającej walce o amerykańską niepodległość, wyruszył w ciężką podróż i po dwóch miesiącach dotarł do Filadelfii. Tam szybko doceniono jego umiejętności i powierzono mu budowę umocnień, mających kluczowe znaczenie dla zwycięstwa w wielu bitwach. Następnie mianowano go generałem brygady oraz głównym inżynierem Armii Południa. Kościuszko był bliskim współpracownikiem ojców założycieli Stanów Zjednoczonych.

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Akademii Wojskowej w West Point.

Scenariusz na film
Jak twierdzą historycy, biografia Kościuszki to gotowy scenariusz na film. Zanim został polskim symbolem walki o niepodległość, był już bohaterem Ameryki. Ciekawe jest to, jak tam trafił. Gdy jako prawie 30-latek wrócił ze studiów w Paryżu, zakochał się w Ludwice Sosnowskiej. Mimo odwzajemnienia uczucia, wyższy stanem potencjalny teść nie uznał Kościuszki za godnego męża dla córki. Doszło nawet do próby porwania, jednak Tadeusz został złapany i wkrótce wyemigrował na zachód.

Kopiec Kościuszki w Krakowie.

Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu.

Człowiek z przyszłości
Poglądami ewidentnie wyprzedzał epokę. Można je określić stwierdzeniem "szacunek dla drugiego człowieka". Domagał się zniesienia pańszczyzny wśród chłopów i ich uwłaszczenia. Gdy stanął na czele insurekcji, wydał Uniwersał połaniecki, który regulował ich prawa (m.in. ograniczał pańszczyznę), dzięki czemu w walkach wzięły udział złożone z chłopów oddziały kosynierów. Nazywany jest też pierwszym feministą, ponieważ w czasie insurekcji wydał odezwę do kobiet, nazywając je współobywatelkami. Ideałom był wierny również prywatnie. Gdy otrzymał od amerykańskiego rządu dużą kwotę za służbę w wojsku, przekazał ją na wykupienie niewolników z niewoli i nadanie im ziemi. Namawiał Thomasa Jeffersona do zniesienia niewolnictwa. W jego armii zwracano się do siebie z szacunkiem i nie karano chłopów. Chciał zapewnić jak najszerszy dostęp do oświaty.

Fajny człowiek
Mimo, że Kościuszko należy do grona największych bohaterów narodowych, trudno ujrzeć w nim bezwzględnego przywódcę i polityka. Przeciwnie- był człowiekiem wrażliwym i uzdolnionym artystycznie. Zwiedził wiele miejsc na świecie, nie interesowały go dobra materialne (Rosjanie dziwili się, że nie udaje się im go przekupić). Kilkakrotnie się zakochiwał, ale nie znalazł szczęścia w miłości, więc poświęcił życie sprawom walki i ojczyzny. W 1818 roku ciało Tadeusza Kościuszki zostało sprowadzone do Polski i złożone w krypcie na Wawelu. Jego serce spoczywa w urnie na Zamku Królewskim w Warszawie. Na cześć Naczelnika usypano kopce w Krakowie, Olkuszu i Połańcu. Kościuszko ma 12 pomników w Polsce i 6 w USA (w tym w Waszyngtonie) w pobliżu Białego Domu. Jego imieniem nazwany jest najwyższy szczyt górski w Australii, hrabstwo w stanie Indiana i miasteczko w stanie Missisipi w USA, liczne szkoły ( w tym nasze Liceum), uczelnie, statki, Wyższa Szkoła Oficerska we Wrocławiu.

Grób Kościuszki w Katedrze Wawelskiej.

Dwór w Mereczowszczyźnie- miejsce narodzin Naczelnika.

Kościuszko pod Racławicami - (mal. Jan Matejko).

Przysięga Kościuszki na rynku w Krakowie - (mal. Wojciech Kossak)

Fragment Panoramy Racławickiej- atak kosynierów na artylerię rosyjską.

Tadeusz Kościuszko wskazuje kosynierom kierunek ataku- fragment Panoramy Racławickiej.

Kościuszko ranny znoszony z pola bitwy pod Maciejowicami.

Uniwersał połaniecki.

Symbol walki
Kościuszce mimo insurekcji nie udało się uchronić Polski przed trzecim rozbiorem, jednak przez 123 lata zaborów w pamięci Polaków uosabiał walkę o niepodległość. Wiedział, że insurekcja nie była dobrze przygotowana jednak jej przywódcy musieli ją rozpocząć w odpowiedzi na działania Rosji. Było to powstanie prawdziwie narodowe- w walkę, poza szlachtą, zaangażowali się mieszczanie i chłopi. Jego przywódcy bezskutecznie zabiegali o pomoc Francji. Powstanie miało duży wkład w polską myśl polityczną. Trwało od marca do listopada 1794 r.

Autorzy:

Nauczyciele - Bożena Więckowska
Andrzej Jarząbek

Uczniowie:
Aleksandra Jakimiuk
Angelika Giżewska

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Wizerunek Tadeusza Kościuszki.

Tadeusz Kościuszko, bohater Polski i wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, to jedna z najważniejszych postaci działających na przełomie
XVIII i XIX wieku. Jego życiorys i dokonania są powszechnie znane, warto jednak zastanowić się, jak ta postać była odbierana w późniejszych epokach aż do czasów współczesnych, czy i jak interesowano się postacią Naczelnika z okresu Insurekcji. Obecność wizerunku danej osoby w literaturze, sztuce, na środkach płatniczych, znaczkach pocztowych, w przestrzeni publicznej jest miarą jej popularności, ale też często skutkiem świadomej polityki władzy, stąd też banknot, znaczek, pomnik czy szkoła lub most imienia bohatera jest specyficznym, ale ciekawym źródłem historycznym. W naszych artykułach skupimy się na obecności Tadeusza Kościuszki
w sztuce, literaturze, przestrzeni publicznej. Chcemy w ten sposób uczcić 200. rocznicę śmierci, ale też 100 lecie I Liceum Ogólnokształcącego imienia Tadeusza Kościuszki, którego jesteśmy absolwentami.

Wizerunek Naczelnika powstania 1794 roku pojawiał się w Polsce na różnych środkach płatniczych w XX i XXI wieku, ale jego udział w historii naszego pieniądza jest dużo większy niż tylko wykorzystanie wizerunku. Pierwsze polskie banknoty pojawiły się
1794 r. podczas oblężenia Warszawy w trakcie Insurekcji. Władzom powstańczym brakowało odpowiedniej ilości kruszców, stąd pomysł na produkcję biletów skarbowych, przy pomocy których miano też finansować działania zbrojne. Rada Najwyższa Narodowa postanowiła je wyemitować. Te pierwsze w dziejach polski pieniądze papierowe pojawiły się w obiegu 16 sierpnia 1794 roku. Były to różne nominały (w kilku emisjach)
od 10 groszy do 1000 złotych.

Przykładowy bilet skarbowy o nominale 5 złotych

Pieniądz papierowy nie przyjął się w Polsce, był zbytnią nowością, nie sprzyjało mu też to, że wyemitowano go podczas powstania, które zresztą wkrótce upadło. Zniknęły
z obiegu bilety skarbowe, a wraz z utratą niepodległości w 1795 roku polski pieniądze
w ogóle. Na tych banknotach nie było oczywiście wizerunku Tadeusza Kościuszki, ale był on wtedy przywódcą powstania i decyzja o emisji biletów skarbowych nie mogła być podjęta bez jego wiedzy. Dlatego pierwsze banknoty w dziejach Polski z osobą Naczelnika powstania 1794 są nierozerwalnie związane.

Państwo polskie odrodziło się w 1918 roku i potrzebowało własnej waluty, którą była początkowo marka polska, wprowadzona jeszcze w 1916 roku przez niemieckie władze okupacyjne. Na banknotach pojawił się między innymi Tadeusz Kościuszko. Być może użycie wizerunku przywódcy Insurekcji nie było przypadkowe, a było to świadome nawiązanie, gdyż Józef Piłsudski - ówczesny przywódca Polski także nosił tytuł Naczelnika Państwa.

Sto marek polskich z 1919 roku.

W latach 1919-1923 sytuacja gospodarcza Polski była zła, zniszczenia wojenne, konieczność odbudowy państwa ze zniszczeń wojennych, koszty wojny polsko-bolszewickiej nadszarpnęły budżet państwa i spowodowały inflację, stąd banknoty
o coraz wyższych nominałach:

Nie na wszystkich pojawiał się tylko Tadeusz Kościuszko:

5000 marek polskich z 1920 roku.

W 1923 roku inflacja przerodziła się w hiperinflację, kiedy na przełomie 1923 i 1924 roku za dolara płacono 9 milionów marek polskich, było jasne, że konieczna jest reforma finansów państwa. Przeprowadził ją premier Władysław Grabski, który zrównoważył budżet, powołał Bank Polski pełniący rolę banku centralnego i instytucji emisyjnej, oraz doprowadził do wprowadzenia nowej waluty złotego polskiego, który zastąpił markę. Pożegnano ją chętnie, gdyż była kojarzona z kryzysem i niemiecką okupacją. Na nowych banknotach pojawił się oczywiście Tadeusz Kościuszko.
Banknot 10 złotowy z datą 1919 rok co świadczy, że zastąpienie marki złotym było planowane już w początkach istnienia odrodzonej Rzeczpospolitej.

I jeszcze jeden banknot tym razem z emisji z 1924 roku

W II Rzeczpospolitej nie wybito żadnej monety z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki, natomiast powyższe banknoty pozostały w obiegu do 1939 roku, do wybuchy wojny.

Dalszy ciąg naszej historii to już czasy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Mimo zmiany ustroju postać Tadeusza Kościuszki była popularna. Był on bohaterem, ale pasującym również do nowej narracji historycznej, stąd obecność na banknotach i monetach wyemitowanych w PRLu. W 1975 pojawiły się w obiegu pierwsze banknoty z serii "Wielcy Polacy". Jednym z nich był 500 złotowy banknot z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki
i sztandaru z okresu Insurekcji na odwrocie (widok poniżej) Ówcześnie były to spore pieniądze - średnia pensja to było trochę ponad 2000 złotych, a najwyższy nominał to 1000 złotych z Mikołajem Kopernikiem.

Niestety inflacja z lat osiemdziesiątych i początku dziewięćdziesiątych znacznie zredukowały jego wartość. Kiedy po dwudziestu latach dokonano denominacji
i wprowadzano nowe banknoty (seria "Polscy władcy") za powyższy banknot można
było otrzymać 5 groszy.

Od lat 60 funkcjonowała też moneta o nominale 10 złotych przedstawiająca Tadeusza Kościuszkę, pierwsza z jego wizerunkiem.

Natomiast w 1976 roku wybito dwie monety kolekcjonerskie, obie według tego samego projektu: srebrną o nominale 100 złotych (foto poniżej) i złotą o nominale 500 złotych.

Kolejną monetę zawdzięczmy już III Rzeczpospolitej. Co ciekawe jest to jedyne konne przedstawienie bohatera dwóch narodów. Moneta o nominale 100 000 złotych została wybita w roku 1990, miała ona raczej charakter kolekcjonerski niż obiegowy.

Najnowsza emisja to dwie monety okolicznościowe (srebrna o nominale 10 złotych
i złota 200 złotych - awersy poniżej) wybite w październiku 2017 roku w 200. rocznicę śmierci.

Nawet pobieżna analiza pokazuje, że pojawiał się on na polskich banknotach i monetach najczęściej i to niezależnie od ustroju, co świadczy o znaczeniu postaci, ale też
o uniwersalnym przekazie, jaki dla różnych pokoleń niesie biografia i dokonania Tadeusza Kościuszki.

źródła ilustracji:
www.coinz.eu
www.banknotypolskie.pl
www.nbp.pl
zbiory własne autorów

Elżbieta i Krzysztof Prorok

-----------------------------------------------------------------------------------------------------

Wizerunek Tadeusza Kościuszki na polskich znaczkach pocztowych 1918 - 2018

Znaczek pocztowy z definicji to dowód opłacenia listu czy też przesyłki, ale znaczki to też małe dzieła sztuki, mistrzowskie grafiki, źródło wiedzy o świecie, a nawet instrument propagandy, krzewienia idei czy systemu wartości. Nie przypadkiem wśród znaczków III Rzeszy dominują te z wizerunkiem Adolfa Hitlera, a w ZSRR i krajach socjalistycznych z wizerunkiem Lenina oraz lokalnych działaczy komunistycznych. Dość wyraźnie widać też pewne cezury , okresy liberalizacji czy zmiany ustroju, po prostu zmienia się tematyka znaczków. Doskonale widać to w przypadku Polski kiedy porównamy znaczki wydane przed i po 1989 roku, ale zmiany widać też w ramach PRL-u, wystarczy porównać emisję z lat pięćdziesiątych i na przykład siedemdziesiątych.

Znaczki w epoce przedinternetowej to byłdoskonały nośnik informacji, propagandy czy indoktrynacji, to instrument polityki historycznej ,ale też źródło informacji o czasach, w których je emitowano, przy czym ważne czyj wizerunek na znaczkach umieszczano, w czyim towarzystwie (np. serie wielcy uczeni, wielcy Polacy itd.), ale często ważniejsze kogo pomijano.

Tadeusz Kościuszko na polskich znaczkach pocztowych pojawiał się dość często. Nie jest postacią pojawiającą się najczęściej ,ale jego obecność jest znacząca. Jeśli w ilości znaczków mierzyć poziom znaczenia przedstawionej to nasz bohater należy do kilku postaci pierwszoplanowych. Statystycznie wygląda to następująco:

- wydano 23 znaczki z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki lub dotyczące wydarzeń z nim związanych, w tym 3 to były przedruki, albo różne kolorystyczne warianty tego samego wzoru;

- w latach II Rzeczpospolitej (1918-39) wyemitowano 3, w okresie PRL lat (1944-89)- 17, w okresie III Rzeczypospolitej (od roku 1990 do dziś) - 3;
- na 13 nasz bohater występuje samodzielnie (choć dwa z nich przedstawiają jego pomniki), na pozostałych 11 z innymi postaciami lub w scenach zbiorowych, na przykład bitewnych;

- 8 przedstawień to część serii, pozostałe to wydania pojedyncze.

Już z tego statystycznego zestawienia widać pewne tendencje, założenia o których będziemy pisać później.

Pierwszy polski znaczek z Tadeuszem Kościuszką pochodzi z 1932 roku i został wydany z okazji 200 rocznicy urodzin Jerzego Waszyngtona, który jest na nim centralną postacią ,ale w towarzystwie naszego bohatera i innego uczestnika wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych - Kazimierz Pułaskiego.

Kolejny jest też rocznicowy i związany z historią USA. Okazją do emisji była 150 rocznica konstytucji USA przypadająca w 1937 roku.

Na znaczku widzimy Tadeusza Kościuszkę, Thomasa Painea i George a Washingtona oraz Statuę Wolności i panoramę Nowego Jorku.

Ostatni z wydanych w międzywojniu to fragment dużej 13 znaczkowej serii wydanej z okazji 20. rocznicy odzyskania niepodległości.

Na dziewiątym znaczku serii widzimy wodzów końca Rzeczypospolitej i okresu napoleońskiego: Jana Henryka Dąbrowskiego, Tadeusza Kościuszkę i Józefa Poniatowskiego. Na innych znaczkach tej serii możemy spotkać między innymi Bolesława Chrobrego, Kazimierz Wielkiego, Władysława Jagiełłę, Stefana Batorego, Jana III Sobieskiego, Stanisława Żółkiewskiego, czy Józefa Piłsudskiego, czyli galerię wybitnych postaci z dziejów Polski.

W II Rzeczpospolitej Tadeusz Kościuszko pojawił się na znaczkach trzy razy, wszystkie wydania były rocznicowe, w zasadzie nic w tym szczególnego ,często znaczki nawiązują do rocznic, ale tylko jedna była związana dziejami Polski, a dwie z USA. Ciekawe jest też to, że na żadnym znaczku Naczelnik powstania 1794 nie występuje samodzielnie, nie ma też bezpośredniego nawiązania do Insurekcji, a za to dwukrotnie do amerykańskiego epizodu w dziejach naszego bohatera. Emisjami chciano przede wszystkim podkreślić przyjaźń polsko-amerykańską. W następnej epoce to się zmieni.

Zanim zakończyły się działania wojenny na terenach wyzwolonych spod okupacji niemieckiej wydano serię znaczków Wodzowie ,na których znaleźli się: Romuald Traugutt, Tadeusz Kościuszko i Henryk Dąbrowski. Znaczek z naszym bohaterem został w 1945 roku przedrukowany ze zmienionym nominałem, dodaną datą przysięgi na rynku w Krakowie i wydany jako znaczek rocznicowy Insurekcji. Zmiana nominału z 50 groszy na 5 złotych przy okazji obrazuje też skalę ówczesnej inflacji.

Po lewej wersja z serii Wodzowie po prawej przedruk z 1945 roku

Rok 1945 w ogóle obfitował w znaczki poświęcone Tadeuszowi Kościuszce. W dwóch wydanych seriach ( tzw. łódzka i Zabytki Krakowa i pojawiły się przedstawienia jego pomników z Łodzi i krakowskiego z Wawelu:

Łódź Kraków

Ciekawostką może być też seria znaczków poczty lotniczej z 1948 roku pod tytułem Bojownicy o wolność i demokrację, na których znalazły się między innymi wizerunki: Franklina Delano Roosevelta i Tadeusza Kościuszki. Zagadką jest połączenie tych trzech postaci w jednej serii, ani nie żyli w tych samych czasach, ani związani byli ideologicznie, nie byli też jednej narodowości.

znaczek tej serii z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki.

Dobór znaczków do powyższych serii często wyglądał na przypadkowy, toczyła się już jednak wojna ideologiczna i powoli widać to również w tematyce znaczków pocztowych. Wydania z tego okresu mogą też razić jakością grafiki, wykonania czy papieru ,na którym były wydrukowane, ale pamiętajmy, że to okres powojenny, w latach 1944-48 jakość i artyzm nie były najważniejsze, zresztą będą się one stopniowo poprawiać.

Następna seria znaczków tematycznie związana z naszym bohaterem została wydana w 140. rocznicę powstania kościuszkowskiego w 1954 roku. Była to seria typowo rocznicowa, obejmująca trzy znaczki: bitwę pod Racławicami na podstawie obrazu Wojciecha Kossaka, Tadeusza Kościuszkę na koniu po bitwie pod Racławicami wg obrazu Jana Matejki i walkę na Starym Mieście w Warszawie z Janem Kilińskim na czele. Oczywiście obrazy mistrzów były przetworzone przez grafików. Patron naszej szkoły pojawia się na nich raz ( reprodukcja poniżej).

W 1961 roku ukazała się 6 znaczkowa seria Wielcy Polacy. Oprócz Tadeusza Kościuszki (fot poniżej)

umieszczono na nich też: Mieszka I, Kazimierza Wielkiego, Kazimierza Jagiellończyka, Andrzeja Frycza - Modrzewskiego i Mikołaja Kopernika. Dobór ciekawy: trzech władców, pisarz, uczony i dowódca a Tadeusz Kościuszko to jedyny przedstawiciel okresu XVII- XX wiek

Następny znaczek pojawił się w obiegu w 1967 roku dla uczczenia150 rocznicy śmierci bohatera dwóch narodów. Była to dwuznaczkowa seria, różniąca się jedynie kolorystycznie i nominałem, wizerunek i napis był taki sam. Znaczek 60 groszowy jest w kolorach ciemno karmelowo- brązowym ,żółto-brązowy, reprodukowany poniżej 2,50 złotowy to kolory niebiesko-zielony i karminowy.

Kolejny znaczek z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki jest niezmiernie interesujący, jego emisja nie jest związana z żadną rocznicą, bitwą czy powstaniem , dodatkowo przedstawienie jest bardzo rzadko reprodukowane, jest częścią 8 znaczkowej serii Miniatury w zbiorach Muzeum Narodowego wydanej w 1970 roku i przedstawia portret młodego Tadeusza pędzla Jana Rustema. Nie jest częstą rzeczą, by wśród znaczków poświęconych sztuce ,a konkretnie portretowi miniaturowemu ,w którym raczej istotny jest artyzm malarza niż pozujący, pojawił się wizerunek wojskowego, generała. Wniosek jest prosty: osoba Naczelnika była niezmiernie istotna skoro pojawia się również przy takiej okazji. Seria jest interesująca i znalazły się w niej portrety m.in.: Aleksandra Orłowskiego, Jan Matejki, Samuela Bogumiła Lindego czy Marii Walewskiej. Znaczki wydano w wersji pojedynczej, z przywieszką i w formie bloku. Dodatkowo jest to jedyny znaczek ,na którym pojawia się młody Tadeusz Kościuszko, wszystkie inne przedstawiają generała w sile wieku.

Tadeusz Kościuszko pędzla Jana Rustema - wersja z przywieszką

Lat siedemdziesiąte są w ogóle bogate w ciekawe, również edytorsko i graficznie wydawnictwa filatelistyczne, w których pojawia się przywódca powstania 1794 roku. Z 1975 pochodzi ciekawa seria Polacy w życiu Ameryki. Składała się ona z 8 znaczków podzielonych na dwie grupy. Pierwszych pięć przedstawia: żaglowiec "Mary i Margaret" i grupę emigrantów, hutnika szkła w hucie w Jamestown oraz trójkę najbardziej znanych w USA Polaków (przynajmniej do lat osiemdziesiątych)- Helenę Modrzejewską , Kazimierza Pułaskiego i Tadeusza Kościuszkę.

Pozostałe trzy to elementy bloku i trzy postacie: powtórnie Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski oraz Jerzy Waszyngton plus przywieszki z flagami polską i amerykańską, hasłem Za wolność naszą i waszą i obrazem bitwy pod Yorktown.

Seria ta wraz z bokiem jest też poświęcona 200 rocznicy ogłoszenia niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki . Dla nas jest jednak zupełnie wyjątkowa, bo zawiera dwa znaczki z różnymi wizerunkami Tadeusza Kościuszki i przypomina jego związki z wojną o niepodległość Stanów Zjednoczonych (po raz pierwszy od 1948 roku). Jest też ostatnią ,następne znaczki są już edycjami pojedyńczymi. Ostatni, z lat siedemdziesiątych, to właśnie taki znaczek upamiętniający odsłonięcie pomnika Tadeusza Kościuszki w Filadelfii.

W 1985 roku wydano znaczek z fragmentem Panoramy Racławickiej Jana Styki i Wojciecha Kossaka. Przedstawiał on centralny fragment ukazujący Tadeusza Kościuszkę konno prowadzącego do ataku kosynierów. Była to typowa edycja rocznicowa, bo w tym roku po raz pierwszy po wojnie pokazano Panoramę publiczności.

W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w upamiętnianiu, przy pomocy znaczków pocztowych osoby i dokonań Tadeusza Kościuszki, kładziono nacisk na tematykę powstania 1794 roku z wyjątkiem lat 70 tych, kiedy pojawiły się też dokonania amerykańskie, ale dość łatwo to wytłumaczyć. Była to epoka rządów Edwarda Gierka, delikatnego otwarcia na świat, zabieganie o kredyty, stąd zmiana również w sferze filatelistyki.

W 1994 już w III Rzeczpospolitej wydano znaczek upamiętniający 200. rocznica Powstania Kościuszkowskiego, nie znalazł się na nim żaden z licznych wizerunków Naczelnika ,tylko postawione na sztorc kosy na tle chorągwi grenadierów krakowskich. Po raz pierwszy, wydając znaczek związany z rocznicą powstania 1794, nie sięgnięto po przedstawienie bitwy lub postać któregoś z bohaterów powstania.

Od 1993 roku zaczęto wydawać znaczki upamiętniające 200 lecie powstania Mazurka Dąbrowskiego. Była to nietypowa seria, składająca się z sześciu znaczków wydanych w latach 1993-97. Pięć z nich było zbliżonych formą graficzną (generał Jan Henryk Dąbrowski wśród legionistów, szarża polskiego pułku w wąwozie Samosierry, husaria powracająca z wyprawy duńskiej, Tadeusz Kościuszko prowadzący atak na stanowiska artylerii rosyjskiej), ostatni to portret Józefa Wybickiego i reprodukcja rękopisu Mazurka. Wszystkie związane z treścią hymnu, albo jego twórcą. Skąd postać naszego bohatera? Tadeusz Kościuszko i Racławice pojawiają się w jednej ze zwrotek (szóstej według rękopisu Wybickiego) hymnu. Warto ją przytoczyć, bo obecnie nie jest śpiewana , a wyjaśnia dlaczego Naczelnik powstania pojawia się na znaczku z serii poświęconej rocznicy Mazurka:

Na to wszystkich jedne głosy:
Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę Bóg pozwoli.

Swoją drogą znaczek ten wydano też w 1994 roku, więc pasował i do rocznicy bitwy i Insurekcji.

Ostatnie dwa znaczki z wizerunkiem Naczelnika wyemitowano już w XXI wieku. Pierwszy z nich wydano w roku 2006 z okazji światowej wystawy filatelistycznej w Waszyngtonie. Jest to znaczek z modnym wtedy liternictwem jak z drukarki igłowej, fragmentem mapy USA i małymi portretami Jerzego Waszyngtona i Tadeusza Kościuszki, jest też flaga amerykańska i koperta listowa, a tło pierwszego i ostatniego z wymienionych powyżej elementów układa się w kolory flagi polskiej, szczególnie widoczny ,kiedy ogląda się miniaturkę. Jest więc wszystko, co na takim znaczku ( w mniemaniu projektanta) być powinno, ale bez powiększenia ,nie każdy rozpozna ukazane osoby.

Ostatni znaczek pochodzi z 2017 roku i oczywiście upamiętnia Rok Tadeusza Kościuszki.

Niestety, jest to jeden znaczek, a nie cała seria, ale przynajmniej ,moim zdaniem, jest najładniejszy z wydanych dotychczas - ciekawy, nieczęsto reprodukowany wizerunek, ładna szata graficzna i kolorystyka. Oczywiście trudno porównywać znaczki z lat 30. do dzisiejszych pod względem jakości druku, kolorystyki. Współczesna technika pozwala na realizacje najbardziej śmiałych wizji grafików, ale najważniejszy jest projekt , bez którego piękne znaczki nie powstaną. Szkoda, że twórcy dzisiejszej polityki historycznej zapomnieli o bohaterach z dawniejszych epok (jeden znaczek z okazji roku kościuszkowskiego tego nie zmieni). Czyżby współcześnie postać Naczelnika była politycznie podejrzana.

Na koniec jeszcze dwa znaczki z podobizną Tadeusza Kościuszki wydane poza oficjalnymi emisjami Poczty Polskiej. Pierwszy chronologicznie najwcześniejszy, bo pochodzący z początku lat dwudziestych, tyle że wyemitowany przez pocztę Litwy Środkowej tworu quasi- państwowego, ze względów polityczno propagandowych istniejącego na wileńszczyźnie od 1920 roku i w 1923 włączonego do Polski.

Na znaczku Tadeusz Kościuszko i Adam Mickiewicz

Drugi znaczek to emisja poczty obozowej z oflagu IIC Woldenberg, jeden z wielu tam wyemitowanych zaprojektowany i wykonanych przez polskich oficerów tam przetrzymywanych.

Tak dochodzimy do końca naszej historii, która z pewnością będzie miała dalszy ciąg, wizerunek Tadeusza Kościuszki będzie się pojawiał na kolejnych wydawnictwach filatelistycznych i nie tylko na nich.

Znaczki spoza Polski

Czas na znaczki przedstawiające Tadeusza Kościuszkę pochodzące z innych państw nie ma ich dużo ale przynajmniej jeden jest zaskakujący. Na początek USA.

Zaczek pochodzi z 1933 roku, wydano go w 150 rocznicę zakończenia wojny o niepodległość USA. Przedstawia jeden z amerykańskich pomników Naczelnika. To, że w Stanach Zjednoczonych wydano znaczek upamiętniający Tadeusza Kościuszkę wydaje się oczywiste, można zastanowić się dlaczego tylko jeden, ale poczta USA nie emituje dużej ilości znaczków i nie jest nastawiona na uczczenie wszystkich rocznic. Znaczki przez nią emitowane są głównie dowodem opłaty, a dopiero na dalszym planie przedmiotem kolekcjonerskim. Stąd tylko jedna emisja. Kolejny zagraniczny znaczek z podobizną Tadeusza Kościuszki został wyemitowany na Białorusi w 1994 roku w 200 rocznicę powstania. Widzimy na nim oprócz Naczelnika także fragment bitwy z udziałem kosynierów.

Była to emisja rocznicowa ale też polityczna, był to początek niezależnej państwowości białoruskiej i kraj ten poszukiwał swoich bohaterów. Ostatni pochodzi z Gwinei Bisau, małego afrykańskiego państwa i jest fragmentem 6 -znaczkowej serii wydanej dla uczczenia 200 - lecia amerykańskiej niepodległości.

Ktoś się może cieszyć, że dokonania Kościuszki są znane również w Afryce, ale to nieprawda. Gwinea należy do kilku państw, które wydają dużo znaczków głównie dla kolekcjonerów na całym świecie, stąd ta edycja stworzona z myślą o rynku amerykańskim. Zresztą plany emisyjne, projekty graficzne są tworzone w Europie lub Stanach Zjednoczonych ,a Gwinea otrzymuje jedynie część zysku. Jeśli przejrzy się emisję Gwinei, ale też kilku innych państw na przykład Liberii czy Mozambiku widać, że jest to po prostu źródło dochodu. Mieszkańcy tych krajów tych znaczków nawet nie widzieli w obiegu. Tak dochodzimy do końca naszej historii, która z pewnością będzie miała dalszy ciąg, wizerunek Tadeusza Kościuszki będzie się pojawiał na kolejnych wydawnictwach filatelistycznych i nie tylko na nich.

Prośba do czytelników- jeśli natraficie na znaczki, nieuwzględnione w tym artykule, na których znajduje się Tadeusz Kościuszko - proszę o informacje. źródła ilustracji: zbiory własne http://stampingamericanmemory.org Prośba do czytelników- jeśli natraficie na znaczki, nieuwzględnione w tym artykule, na których znajduje się Tadeusz Kościuszko lub wydarzenia z jego osobą związane - proszę o informacje - krzysztofprorok@wp.pl

źródła ilustracji:

kolekcja podarowana I LO przez Annę Puchalską, Wandę Drozdowską-Usowicz, Mirosławę Drozdowską Makaruk

zbiory własne

www.filatelistyka.poczta-polska.pl

https://www.kzp.pl

http://stampingamericanmemory.org

Specjalne podziękowania składam na ręce Pań: Anny Puchalskiej , Wandę Drozdowskiej-Usowicz, Mirosławy Drozdowskej Makaruk

Elżbieta i Krzysztof Prorok

SZKOŁA W OBIEKTYWIE

Zobacz zdjęcia

Budowa hali sportowej

Zobacz zdjęcia